Netherlands (7)

Karel V neemt de regering op zich van de Nederlanden en breidt zijn invloed aanzienlijk uit. Hij wordt heer van alle zeventien Nederlandse provinciën en voert een centralistisch beleid, waartegen steeds meer weerstand komt.

In 1492 hadden Vlaanderen, Artois, Brabant, Limburg, Namen, Luxemburg, Henegouwen, Holland en Zeeland, Filips de Schone als hun vorst erkend. Gelre(nu Gelderland) en Zutphen kwamen onder het bestuur van Karel van Egmond. Luik, Utrecht, Friesland en Groningen bleven zelfstandig. Karel van Egmond en Filips de Schone bestreden elkaar fanatiek om de heerschappij over de nog vrije provinciën. Karel V, zoon van Filips de Schone, die in 1515 meerderjarig werd, wist al deze gebieden, met uitzondering van Luik, aan zich te binden en er ontstond in de zestiende eeuw een zekere samenhang tussen de Nederlanden. In 1517 verhuisde Karel V naar Spanje om zijn grootvader Ferdinand van Aragon op te volgen. Karel V bleef in Spanje voor de rest van zijn regeerperiode .Hij kwam soms voor korte of langere tijd naar de Nederlanden.Opnieuw werd Margaretha van Oostenrijk landvoogdes van de Nederlanden. In 1519 volgde Karel V ook zijn grootvader Maximiliaan van Oostenrijk op en werd hij tevens keizer van Duitsland. Hij regeerde nu over een immens rijk, waartoe ook de Spaanse veroveringen van de gebieden in de Nieuwe Wereld behoorden

Karel V voerde een sterke centralisatiepolitiek. Hij legde het ' Groot-Privilege' naast zich neer, dat door zijn grootmoeder was ingesteld en dat de gewesten meer politieke vrijheid gaf. In 1531 werd door Karel V het centrale bestuur hervormd. Na de dood van Margaretha van Oostenrijk werd zijn zuster ,Maria van Hongarije landvoogdes van de Nederlanden. De Grote Raad werd gescheiden in drie afzonderlijke raden: De Raad van Financiën, de Geheime Raad en de Raad van State. Van deze laatste maakten ambtenaren en hoge edelen deel uit. De taak van de Raad van State was om de landvoogdes over alles te adviseren. Ook stelde Karel V in de gewesten stadhouders aan, die in zijn naam regeerden. Maria vergaderde bijna dagelijks met enkele vertrouwelingen, waarop de hogere adel doorgaans niet was uitgenodigd. Dit riep veel weerstand op.

Onder de regeerperiode van Karel V ontstonden ook de godsdienstige hervormingen (Reformatie). In 1517 spijkerde de Duitse augustijner monnik Maarten Luther zijn 95 stellingen aan de kerkdeur van Wittenberg, waarmee hij uiting gaf aan de onvrede die er heerste over het functioneren van de Katholieke Kerk. Zijn protest was vooral gericht tegen de winstgevende aflaathandel, waarmee men kwijtschelding van straf voor bedreven zonden kon afkopen. Karel V bestreed de reformisten te vuur en te zwaard. De aanhangers wachtte doorgaans de brandstapel. Vooral in de Nederlanden vielen de denkbeelden van Luther in vruchtbare bodem. Doordat een derde van de bevolking kon lezen en schrijven, werden de geschriften van de hervormers in de Nederlanden vlug verspreid. Er ontstonden diverse stromingen. De radicale leer van de Fransman Johannes Calvijn (1509-1564) won snel aan invloed. De eredienst van de Calvinisten was uiterst sober. De beelden die de rooms-katholieke kerken sierden werden gezien als afgodsbeelden. Een andere belangrijke Europese stroming uit die tijd was het Humanisme. De beroemdste vertegenwoordiger hiervan was de in Rotterdam geboren Desiderius Erasmus (1469-1536). Eén van zijn bekendste werken is 'De Lof der Zotheid'; een satire op de wantoestanden in de kerk en de samenleving. Hij probeerde humanisme, waarbij grote waarde wordt gehecht aan de vrije en zelfstandige persoonlijkheid, te verenigen met het christendom.

In 1555 tekende Karel V de vrede van Augsburg .Hierdoor verkregen de Duitse vorsten het recht zelf te beslissen over de godsdienst van hun onderdanen. Voor de Nederlanden betekende dit dat het katholiek moest blijven. Karel V nam in dat jaar, diep teleurgesteld, afstand van zijn troon, omdat hij er niet in was geslaagd de eenheid van het christendom in zijn rijk te behouden. Hij werd door zijn broer Ferdinand opgevolgd als keizer van het Duitse Rijk. Zijn enige zoon Filips II werd koning van Spanje en van de zeventien Nederlandse provinciën.