NEDERLAND (20)

Onder invloed van de schrijvers Rousseau en Voltaire,komt in Frankrijk de Verlichting op gang. Ook in Nederland ontstaat een beweging (de Patriotten) die de wankele republiek wil moderniseren en democratiseren. Het komt tot botsingen tussen Oranjegezinden en de Patriotten.

Veel Nederlanders volgden met sympathie de onafhankelijkheidsstrijd van de Amerikanen tegen Engeland,ook al omdat de Amerikanen zich lieten inspireren door de Nederlandse opstand tegen de Spanjaarden in de zestiende eeuw. Vooral het idee dat men een vorst onder bepaalde omstandigheden mag afzetten, dat Willem van Oranje in zijn schriftelijk verweer (Apologie) tegen de Spaanse koning had gelanceerd, interesseerde hen.

In 1776 verscheen het schip van de Amerikaanse opstandelingen(de Andrew Doria) voor de kust van de Nederlandse Antillen. De gouverneur van het eiland Sint Eustachius liet saluutschoten afvuren ter begroeting. Hiermee erkende de Republiek de facto als eerste, de Verenigde Staten als zelfstandige staat. Door zijn anglofilie raakte Willem V steeds meer geïsoleerd. Hij zag ook niets in de vernieuwingen van het staatsbestel waar de democratische patriotten om vroegen.

In 1780 brak de Vierde Engelse Oorlog uit ten gevolge van een afspraak tussen Amsterdam en de Amerikaanse opstandelingen over een toekomstig handelsverdrag. De vloot van de Republiek was erg verwaarloosd en nauwelijks opgewassen tegen de Engelsen. Veel koopvaardijschepen vielen in Engelse handen of moesten uitwijken, waardoor ook de handel veel schade ondervond. De politieke en economische tegenslagen leidden onder de bevolking tot veel onrust. Bovendien deden de ideeën van de Verlichting ook in de Republiek hun intrede. De Verlichting heeft het idee van een optimistisch geloof in de eigen mogelijkheden van de mens en vooral in de rede voortgebracht. Hiermee kwam bij de ontwikkelde burgerij ook de democratische beweging op gang. De regenten, voortgekomen uit de koopmansfamilies, vormden een gesloten stand, die elkaar de belangrijke politieke posten toeschoven. De tegenstelling tussen oranjegezinden, die sterk de orthodoxe protestantse leer aanhingen, en de opkomende patriotten nam toe. Dit resulteerde in de publicatie van het pamflet 'Aan het Volk van Nederland', geschreven door de adellijke patriot Joan Derk van der Capellen tot den Pol, waarin onder andere het programma van de patriottenpartij was opgenomen en de Oranjes werden aangewezen als de wortel van alle kwaad. In het pamflet werd opgeroepen de wankelende Republiek te moderniseren en te democratiseren. In de jaren die volgden kwam het tot botsingen tussen de patriotten en de oranjeaanhangers. Er dreigde zelfs een burgeroorlog. Willem V ontvluchtte in 1785 Den Haag vanwege de dreigementen van de patriottische vrijkorpsen (kleine legertjes) en vestigde zich in Nijmegen. In 1787 stuurde de koning van Pruisen, de broer van prinses Wilhelmina, vrouw van Willem V, troepen naar de Republiek om orde op zaken te stellen. Veel patriotten vluchtten daarop naar Frankrijk.Willem V werd als stadhouder in ere hersteld in de Noordelijke provincies.Hij vestigde zich in het paleis 'Het Loo' in Apeldoorn.